Նախագահ Թրամփը վաղը Սպիտակ տանը կանցկացնի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման արարողություն, որին կմասնակցեն երկու երկրների ղեկավարները: Համաձայնագիրը Թրամփի արտաքին քաղաքականության ամենակարևոր նվաճումներից մեկն է և կարող է վերջ դնել աշխարհի ամենաերկարատև հակամարտություններից մեկին, հաղորդում է Axios-ը։
Սա ևս մեկ հնարավորություն է Թրամփի համար, ով ուրբաթ օրվա հանդիպումն անվանել է «Պատմական խաղաղության գագաթնաժողով», ներկայանալու որպես աշխարհի առաջատար խաղաղարար։
Նա նախկինում նշել է Ռուանդայի և Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետության, Հնդկաստանի և Պակիստանի, իսկ վերջերս՝ Կամբոջայի և Թաիլանդի միջև դիվանագիտական առաջընթացը, նույնիսկ այն դեպքում, երբ Ուկրաինայում և Գազայում խաղաղություն հաստատել նրան դեռ չի հաջողվել։
1980-ականների վերջից ի վեր Հայաստանն ու Ադրբեջանը մի շարք սահմանային հակամարտությունների մեջ են, որոնցից վերջինը տեղի ունեցավ 2023 թվականին, երբ Ադրբեջանը գրավեց Լեռնային Ղարաբաղի վիճելի տարածքը։
ԱՄՆ միջնորդությամբ կնքված համաձայնագիրը նախատեսված է խաղաղություն ապահովելու համար, բայց նաև ներառում է խոշոր տնտեսական բաղադրիչ։
Հայաստանը համաձայնել է իր տարածքով անցնող 43.5 կիլոմետրանոց միջանցքի, որը կմշակվի ԱՄՆ-ի կողմից և կկոչվի «Թրամփի երթուղի՝ միջազգային խաղաղության և բարգավաճման համար»։ Միջանցքը կկապի Ադրբեջանի հիմնական տարածքը Թուրքիայի հետ սահմանին գտնվող փոքրիկ ադրբեջանական անկլավի հետ։
Միջանցքը թույլ կտա մարդկանց և ապրանքների տեղաշարժը Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև, և դրանից այն կողմ՝ դեպի Կենտրոնական Ասիա՝ առանց Իրանի և Ռուսաստանի միջով անցնելու։ Դա ներկայումս անհնար է, քանի որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանը փակ է և խիստ ամրացված։
Իրանը կտրականապես դեմ է նախագծին, Ռուսաստանը նույնպես քննադատել է այն, մինչդեռ Թուրքիան եղել է նրա ուժեղ կողմնակիցը։ Ե՛վ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը նախկինում Խորհրդային Միության մաս էին կազմում, բայց վերջին տարիներին նրանց հարաբերությունները Մոսկվայի հետ լարված են եղել։
«Այս խնդիրը լուծելով՝ ամերիկացիները կշահեն ամեն տարի միլիարդավոր դոլարների նոր առևտրի տեսքով։ Ռուսաստանը, Իրանը և Չինաստանը կորցնում են իրենց ազդեցությունը տարածաշրջանում, որը նրանք համարում էին իրենց ազդեցության ոլորտ», — ասաց պաշտոնյան։
Միացյալ Նահանգների հետ բանակցությունների ընթացքում Հայաստանը դադարեցրեց միջանցքի նկատմամբ իր երկարատև դիմադրությունը։
Թրամփի վարչակազմի ներգրավվածությունը հակամարտության մեջ սկսվեց մարտ ամսին, երբ Սպիտակ տան հատուկ դեսպան Սթիվ Ուիտկոֆը Մոսկվայից անակնկալ այց կատարեց Բաքու։
ԱՄՆ պաշտոնյայի խոսքով՝ Ուիտկոֆը այս այցը կատարել է Կատարի կառավարության խնդրանքով, որը նրան կոչ է արել փորձել միջնորդել գործարքի։
Այդ այցից հետո Ուիտկոֆը իր թիմի հատուկ աշխատակից Արյեհ Լայթսթոունին նշանակել է դիվանագիտական ջանքերը ղեկավարելու համար։ Լայթսթոունը հինգ անգամ այցելել է տարածաշրջան՝ երկու կողմերի հետ խոսելու համար, ասել է պաշտոնյան։
Լայթսթոունը նախկինում Թրամփի վարչակազմում եղել է Իսրայելում ԱՄՆ դեսպան Դեյվիդ Ֆրիդմանի գլխավոր օգնականը, և նա մտերիմ է Թրամփի փեսա Ջարեդ Քուշների հետ։
Թրամփի վարչակազմը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին առաջարկել է այն գաղափարը, որ ԱՄՆ-ի գլխավորած տարանցիկ միջանցքի զարգացմանը համաձայնվելով՝ նա կստանա դաշնակից Վաշինգտոնում և հզոր պաշտպան՝ Ադրբեջանի կողմից հնարավոր ապագա հարձակումներից։
Հանգիստ, փակ դռների հետևում ընթացող բանակցությունները կավարտվեն հրապարակային ստորագրմամբ։ Ուրբաթ օրը Թրամփը Սպիտակ տանը կընդունի Փաշինյանին և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին՝ գործարքը ստորագրելու համար։
Truth Social հարթակում Թրամփը գրել է, որ «շատ հպարտ է այս քաջարի առաջնորդներով՝ իրենց ժողովրդի համար ճիշտ ընտրություն կատարելու համար»։
«Այս գործարքը բացում է Հայաստանն աշխարհի համար։ Իրանի վրա հույս դնելու փոխարեն, նրանք այժմ կունենան Միացյալ Նահանգները որպես հիմնական գործընկեր», — ասել է ամերիկացի պաշտոնյան։
Նա նշել է, որ այս մոտեցումը «Թրամփի ոգով» է՝ խնդիրը լուծել առևտրի միջոցով, այլ ոչ թե «ուրիշի կոնֆլիկտի պրիզմայով»։ Նրա խոսքով՝ այժմ «Ռուսաստանը, Իրանը և Չինաստանը կորցնում են իրենց ազդեցությունը այն տարածաշրջանում, որը նրանք համարում էին իրենցը»։
«Այս համաձայնագիրը ստեղծում է անդառնալի ուղի Թրամփի վարչակազմի հովանու ներքո գտնվող երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման համար», — հավելել է պաշտոնյան։
Նա նշել է, որ սկզբնական փուլում համաձայնագիրը հիմնականում կլինի կառավարությունների միջև, բայց ժամանակի ընթացքում, ինչպես Վաշինգտոնը հույս ունի, այն կհանգեցնի սահմանի երկու կողմերում գտնվող ժողովուրդների միջև «ավելի ջերմ խաղաղության»։
«Խաղաղությունը դեռևս վերջնական չէ. կա շատ աշխատանք անելու։ Բայց խնդիրներն ու դրանց լուծման քայլերն արդեն բացահայտված են», — ասել է պաշտոնյան։
